11 Nisan 2011 Pazartesi

Erkek orkide / orchis mascula soyu tukenmekte olan Avrupa salep orkidesi




Fransa'da soyu tukenmekte olan 165 orkideden biri erkek orkide adi orchis mascula. Ingilizce early purple orkid deniyor cunku baharda ilk acan orkide bu.  Orchis yunanca testis demekmis bitkinin toprak altinda kalan yumrularinin benzemesinden dolayi bu isim verilmis ki sonradan bu bitkinin soyunun tukenmesinde bu benzerlik onemli rol oynamis.. Orkide ailesinden olmasina ragmen agaca asalak yasayan diger akrabalarinin tersine yumrulu bir bitki bu. Nisan, mayis arasinda cicek aciyor ve Fransa'da koruma altinda yerinden sokulmesi, ciceklerinin toplanmasi yasak zaten o kadar nadir goruluyor ki.   Ayrica Nesli Tehlike Altindan Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşme uyarinca tum dunyada koruma altina alinan turlerden. Fransa'nin Akdeniz kiyisi harci her uyerinde gorulebilirmis ozellikle asitli topraklari seviyor.


Gecen sene ben bu benekli yapraklari ve cicegi gormustum ancak orkide oldugunu bilmiyordum. Ozellikle cilli yapraklari ve sapi hosuma gitmisti. Cimenlerin arasinda cikti ancak cicek acmadi nedense bu sene kayboldu. Bu sene yine arastirmalarima basladim ama gecen sene nerede gordugumu hatirlamiyordum ormanda da gormus olabilirdim ki o zaman yeniden bulmam zor olacakti. Derken karsima cikmazlar mi bizim 2 kmlik koy yolu boyunca 20 tane cicek var.Yukaridaki iki orkide arkadasimin bahcesinden muskarilerin yaninda kendiliginden cikmis. Avrupa'da yuzyillar boyunca cig ve pismis olarak yumrulari yenmis. Yikandiktan sonra guneste kurutulan rizomlardan bir cesit nisasta elde edilirmis. Sut ve balla bazen kuru incirle karistirlan bu undan bilin bakalim ne? Evet salep elde edilirmis. Sakinlestirici ve ishal onleyici bu karisimi 19 yuzyil sonuna kadar bulmak mumkunmus. Simdilerde birakin salebi cicekleri bile gormek mucize.  Bazi orkide cesitleri polenizasyonu kolaylastirmak icin ariya cok benzer disi organlar gelistirmis ancak onlar bu postun konusu degil simdilik ancak merak ederseniz bu inanilmaz orkideler icin tiklayin

http://www.nocueill.fr/pages_bota/orchis_mascula.php alinmistir.
Dioscoride 1. yuzyilda yasamis yunanli bir sifaci alim, bu orkidenin faydalarini ilk kesfedenmis. Teselya'da bu orkidenin koklerini yiyen kadinlarin kizi yiyen erkeklerin oglu olurmus. Dioscoride'den once Theophraste yumrularinin bicimi nedeniyle testise benzeterek bu benzerlikten yola cikarak cinsel gucu arttirdigini soylemis bu da sonunu hazirlamis tabi bizim sahane orkidelerin.  



Diger yabani orkide cesitleri icin buraya tik tik.


sapi bile cilli, bazi ciceklerin ici de

Orkidelerle ilgili sayisiz sivil toplum kurulusu var bunlardan birinde inanilmaz zenginlikte Turkiye orkideleri ile makalelere rastladim ilgilenenler ve guzelim ciceklerin fotograflari icin. Bir kismi mezarliklarda cekilmis fotograflarin insanlarin en az ugradigi yer nesli tukenmekte olan bitkilere koruma saglamis. Bir sponsor bulsam hayatimi bu ise adasam diyorum.

Ben bu yaziyi yazdiktan yaklasik iki ay sonra Turkiye orkideleri hakkinda Turkce harika bir siteye rastladim. Tik tik.

1 yorum:

Adsız dedi ki...

selamlar sizin bloğu garova mehmet sayesinde keşfettim bende şu an endemik bir tür olan tunceli sarmısağı üzerine yüksek lisans yapıyorum aynı zamanda doğadaki diğer soğanlı ve yumrulu bitkileri araştırıyorum şu am denizli kale de yaşıyorum ve 1 aydır burdaki salepler üzerine çalışmaya başladım ormanda keşif gezintileri yapıyorum benim mail adresim denizyusufi@gmail.com eğer bana bir mail atarsanız bende çektiğim fotoğrafları sizle paylaşmak isterim. iyi günler deniz yusuf içgil