Foto: gm0hka
Uzun suredir bekledigimiz yagmurlar bir kac gun once oyle sessiz sessiz, 2 gun boyunca yagdi. Hic Datca gibi degil! Datca'da benim bildigim yagdi mi yagmur, gok yarilmiscasina yagar. Ve hatta simsekler oyle bir cakar ki, kisin gittiginiz hayvanat bahcelerinde kapali odaciklara sigamayan aslanlarin kukremesi gibi cigerlerinizde hissedersiniz. Alisik olmadigimiz bu yagmur tarzi, cok guzel fotograflik pozlarin cikmasina sebep oldu. Bunlardan biri de latin ciceklerinin yapraklari ustundeydi. Beste'nin gotu kola yazisi da tam ustune denk geldi. Ben cok uzun sure yani Beste'nin yazisini okuyana kadar :) gotu kolanin latin ciceginin bir akrabasi oldugunu dusunmustum.
Foto: Bostancik
Permakulturde bu cicek hemen her okudugunuz kaynakta karsiniza cikar. Mukemmel bir eslikci bitkidir kendileri. [1] Yanina ekildigi bitkiler icin bir koruma kalkani gibidir. Gaia's Garden kitabinda topragin altindaki ve ustundeki bir cok bocek icin itici oldugunu yazar. Kabakgiller ailesinin bir cok uyesi (kavun, salatalik, sukabagi gibi), fasulye, domates, lahanagil ailesi uyeleri, turp latin ciceginin komsulugundan cok faydalanirlar. Agac birlikteliklerinde ozellikle elma agaci, narenciye agaclari, trabzon hurmasi (japanese persimmon) dibine canli malc olarak ekilebilir. [1], [2], [3]
Latin cicegi ayni zamanda yenebilir bahcelerin olmazsa olmazidir. O kadar cok tarif buldum ki inanilir gibi degil! Oldukca yogun baharatli bir tadi vardir. Ben en yakin tereye benzettim. Yapraklarinda ciceklerine gore daha yogun hissedersiniz o baharatli tadi. Can sikici yesil salatanin latin cicekleri ile suslendikten sonraki havasina bir bakar misiniz lutfen:
Foto: Sarah Raven's Kitchen
Krem peynirle karistirip pazar sabahlari misafirlerinize sunabilirsiniz:
Foto: GoingLocal
Ya da ciceklerin icini lor ile doldurabilirsiniz:
Foto: GrowPeaceAndDanceInTheGarden
Tohumlarini daha yemedim ama yazilanlara gore tazeyken karabiber tadindaymis, ve kapari tadinda tursusu yapilabilirmis. [4] [5]
Yetmedi mi; peki yapraklarindan sarma tarifi icin buraya, bir kac corba tarifi icin buraya ve buraya, sirke ve tursu tarifi icin buraya tik tik!:)
Dedigim gibi tarifler inanilmaz sayida. Biraz da kendi damak zevkimizi ve yaraticiligimizi katarsak kimbilir ne tarifler cikar!
Latin ciceginin tibbi kullanimini ise bu yazi sirasinda ogrendim. Antibiyotik, antiseptik, mushil, idrar sokturucu ve balgam sokturucu ozellikleri varmis. [6] Daha detayli bilgiyi burada bulabilirsiniz. Sadece dikkat; cilt uzerinde 10 dakikadan uzun birakildiginda yanma hissi verebilirmis, asiri miktarlarda ve cok sik yendiginde kusmaya sebep olabilirmis. Normal yemeklik miktarda kullaniminda problem yokmus.
Bu ailede (Tropaeolaceae) 3 farkli tur varmis; sarmasik gibi olan (majus), bodur olan (minus), ve de kokleri de yenilebilen (tuberosum). Bu guzel cicegin istekleri ise cok mutevazi. Iyi kotu toprak farketmiyor. Zengin toprakta yapraklari pek bol ve iri ama az cicekli olurken fakir toprakta kendini kucuk yapraklara ama bol cicege boguyor! Bol gunesi seviyor, ama yari golgeyi de idare edebiliyor. Kesinlikle bol su istemiyor. [7] Ben tohumlarini direk topraga sokarak cimlendirmeyi basardim. Cimlenme suresi de cok kisa, 10 gun kadar. Donlarla bitki olse de, bir kere bahcenize getirmisseniz, kendi kendine tekrar tohumdan cikacaktir. Merak etmeyin! Insan baska ne ister?
Bu arada latin cicegi, yine nasturtium olarak gecen ama lahanagillerden (Brassicaceae) olan suteresi ile karistirilmamali! Latin cicegi Tropaeolaceae ailesinden.
Foto: NatureInTheCity
Yaziya fotograf secerken cok zorlandim. Herbiri ayri guzel. Aslinda sadece fotograflarla dolu bir yazi olabilirdi bu. Onerim; flicker'da latin cicegi fotograflariyla kendinize bir gorsel ziyafet cekmeniz. Asagidaki foto onlardan biri:
Foto: inkberryblue
Asagidaki fotograflar Beste'den. Kirmizi renkli olaninin tohumlarindan Noel baba bana getirdi!:)
Onemli Not: Latin ciceginin turkcesini bir ara ogrenmistim ama unutmusum. Aklimda kalan da ingilizcesi: "nasturtium". Derken yaziyi yazmaya karar verince, turkcesini ogreneyim dedim. Ve birden Evren'in blogunda gordugum nefis bir "nasturtium" mozayigi aklima geldi. Evren'in yazisini bir daha okudum, fotografa hayranlikla bir daha baktim. Ve yorumlari okurken farkettim ki ben bu guzeller guzeli latinle ilk karsilasmami Evren'e borcluymusum! Ah bu dalginligim! Sevgili Evren, gec de olsa tesekkurlerimi kabul et lutfen.
Pekiiiii, ne oldu senin minik latinin?
Kaynaklar:
[1] http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_companion_plants
[2] Gaia's Garden: http://www.amazon.com/Gaias-Garden-Second-Home-Scale-Permaculture/dp/1603580298/ref=sr_1_1?ie=UTF8&qid=1294340670&sr=8-1
[3]http://www.small-farm-permaculture-and-sustainable-living.com/fruit_tree_companion_planting.html
[4] http://gomestic.com/gardening/six-edible-annuals-for-your-garden/#ixzz1AHeoiJnW
[5] http://www.herbalgardens.com/archives/articles-archive/nasturtiums.html
[6] http://www.pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Tropaeolum%20minus
[7] http://www.gardenersnet.com/flower/nasturt.htm
11 yorum:
Harika bir bitki ozellikle yapraklarinda dolma fikrine bayildim. Burada sarma yapmak icin asma yapragi bulamiyorum seneye deneyecegim hem ebegumeci hem latin cicegiyle. Tohumlari ile sirke de yapilabiliyor. ciceklerini buz kaliplerinda dondurup servis ettim ben bu yaz. Salatalarida senlendiriyor. Kendi kendini eken bitkilerden oldugunu bilmiyordum. Bu sene o kadar cok ektim ki bitlerden diger bitkileri korumak icin ise yaradi. Uc uc bocekleri ve kulaga kacanlar da de bitlerin icabina bakti. O mozaik unutulmaz guzellikteydi gercekten. Bu arada malc ne demek bir tur gubre mi?
yine ben! o aradaki beyaz cicekli fotograftaki su teresi degil mi? yapraklari cok benziyor gotu kola zannettigim venus cicegine gercekten. Birde o su damlaciklari bazi bitkilerde oyle net yapragin uzerinden suzuluyor mesela lahana gibi. O sahane olayin adini Evren soyledi kotu bir ogrenci olarak unuttum.
Beste, malc (ingilizce mulch) bitkinin dibini ortulemek icin kullandigin malzemeye deniyor. Bostancik blogunda (http://bostancik.blogspot.com/2010/01/zeytin-diplerini-ortuleme-malclama.html) nasil yapildigi ile ilgili detayli bilgi bulabilirsin. Dokulen yapraklar, saman, talas, gazete, pamuklu t-shirt, kotg, taslar ortuleme malzemelerinden bir kaci!:)
Permakulturde capalamak ve topragi ciplak birakmak en buyuk gunahlardan!:) Capalamanin en onemli "neden"leri yabani otlardan kurtulmak ve suyun daha iyi emilmesini saglamak. Malc ile bunlari yaptigin gibi daha baska bir cok fayda da sagliyorsun:
- Yabani otlari baskilar
- Sulama sirasinda olusan kaymaklanmayi onler
- Nemi cok daha uzun sure muhafaza eder ve sulama ihtiyacini azaltir
- Organik madde kullandiginda zamanla humus yaratilmasina dolayisiyla toprak olusumuna katkida bulunur
Bir de malzeme toplamak yerine bitkileri kullanarak canli malc yapabilirsin ki en guzeli bu. Bir kere ektiginde bu bitki iri yapraklari ile sana malzeme sunacak. Bitki secimi onemli, agacin dibine ektiginde agac ile besin acisindan yarismayacak tam tersi topraktan/havadan aldigi besinlerle yyapraklarini doktugunde agaci besleyecek. Latin bir cok agac ve bitki birliktelerinde joker. Ustune bir de cooook guzel!:)
Ikinci soruna gelince, ben de o terimi (lotus etkisi) Evren'den ogrendim!:) Biraz teknik bilgi vereyim:
Su damlalari dustugu yuzeydeki yuksek yuzey gerilimi nedeniyle yuzeyle temas eden kismini azaltmak icin kuresel bir bicim aliyor. Bazi yuzeylerin yapisi oyle ki su damlaciginin degdigi yuzey inanilmaz kucuk olabiliyor. Sonucta tum bu olaya lotus etkisi deniyor, zira lotus bitkisinde bu yuzey super kucuk (damlanin sadece %0.6'si yuzeye degiyor!)
Daha fazla bilgi icin: http://en.wikipedia.org/wiki/Lotus_effect
Ilk defa yenilebildigini Fethiye(Yogurtland)'de okumus ve cok sasirmistim. Sonra hemen hemen yemek yapmaya ve bahcesinde yetistirdiklerinden yemek hazirlamaya merakli blog yazarlarindan ayri bir ozelligini ogrenmistim. Simdi tamam oldu hersey sanirim Pinar :) Haaalaaa tadina bakamadim ama ona yanarim :(
Lotus etkisi unutulacak isimde degilmis gerci:)tesekurler aciklamalar icin. Ben samana benzeyen bir urunden malc yaptim bazi bitkilerin koklerine soguktan korumak icin. Yazinda kulanacagim su cok cabuk buharlasiyor. Pamuklu kumaslar, diger malzemeler ilgimi cekti bakacagim linkede.
Pinar'cigim, cok sevdigim bir bitkiyi yazmissin. Ilk gözagrilarimdandir. Bir de dogru iklimdeyse insani fazla ugrastirmaz. Datca bence dogru iklim :) Benim minik latin Malta'dan ayrilirken diger bitkilerle beraber bir tanidiga verildi. Akibetlerini hic soramadim.
Beste, bugünlerde buralarda bazi bahcelerde artik isi bitmis Noel agaclarinin yaprakli dallarini ayirarak, bahcedeki agaclarin köklerini korumak icin agac altlarina serildigini görüyorum. Pinar da konunun uzmani olarak onaylarsa, bu da aklinda olsun.
Hala yeni birseyler sunabildiyse yazim, memnun oldum Dilek!:) Sana tohumlarindan ayiririm.
Evren, beni de senin yazin vurmustu zaten!:) Eminim senin minige iyi bakiyorlardir.
Evren'cim biz de "cekirge" (acaba Kung Fu dizisine yetismis miydin sen?:) konumundayiz, uzmanlik neredeeee! Sadece hem ogrenip hem de yaptiklarimizi paylasiyoruz. Noel agacinin malc olarak kullanimi konusunda bir cekincem su olabilir: noel agaclari genellikle cam ve cam asidik bir agac. Eger topraginizin pH seviyesi 7'nin altindaysa (yani asitli bir yapisi varsa) belki problem olabilir. Ama genelde permakulturde o agacin altina baska bir cok organik madde de konacagi icin denge kendiliginden olusur gibi bir yaklasim var ve dogrusu biz de ayirt etmeden cam ignelerini malc olarak kullaniyoruz.
Yıllar önce balkonumda adını, sanını, işlevini bilmeden yetiştirmiştim bu güzeli, salkım salkım çiçeklere komşularım özenmiş, tohumunu istemişlerdi. O zamanlar özenle tohumları saklayıp ekiyordum. Sonra kaybetmiştim ki, burada yeniden buldum. Neyse ki tohum peşinde koşmak gerekmiyor artık, başlarının çaresine kendileri bakıyorlar:) Hatta serada şimdi bile muzip muzip olmadık yerlerden uzatmışlar başlarını.
Latin çiçeklerine yaraşır çok güzel bir yazı olmuş, ellerine sağlık Pınar. Senin sihirli domates salçasından vakit kalırsa bu tariflerin bazılarını da denemeli bu yıl:)
Tesekkurler Jale. Ben de ilk firsatta yalanci kapari tursusunu (!:) denemek istiyorum.
Latin çiçeği soğuğa dayanıklı mıdır?
Kışa dayanıklı ve yer örtücü olarak ne ekebilirim?
Yorum Gönder