Hanimeli / Lonicera periclymenum

http://www.flickr.com/photos/reisgekki/3605020410/sizes/z/in/photostream/



Siz hic cocuklugunuzda hanimelini ciceklerinin balini emdiniz mi? Cok tatli ve harika kokuludur hemen etkisi altina alir sizi. Gecen senelerde calilarin arasinda kirmizi sulu meyveler gordum o guzel goruntuye kanmadim hemen ve birgun sans eseri onlarin hanimeli meyveleri oldugunu ogrendim. Meyve deyince yenilebilir oldugunu dusunuypruz  hemen ama hayir onlar tohum keseleri iclerinde dort tane minik cekirdegi var.

 

Soldaki hanimeli meyvesi bir sap uzerini cevrelemisler. Sagdaki frenk uzumu (ribes rubrum veya ribes spicatum) uzum salkimi halindeler. Frenk uzumu nisan/mayis'da ciceklenip sadece temmuz ayinda meyve veriyor. Hanimeli haziran/ekim arasi cicekleniyor agustostan itibaren meyvelerine rastlamak mumkun. En onemli farklardan biri yapraklari hanimelinin oval, duz kenarli, karsilikli dizilmis yapraklari var. Frenk uzumu tirtikli, 5 loblu, sarmal dizili yapraklari var. Hanimeli bir sarmasik turu 4,5 metreler ulasabilirken frenk uzumu kisa boylu bir çali 1,5 metreyi gecmez.

 

Degisik turleri olsa da benim ele alacagim ormanda, sagda solda karismiza cikan guzel kokulu lonicera periclmemum /Hanimeli/ Honeysuckle/Chèvrefeuille beyaz cicekli olan hanimeli turu. Ilk etapta tomurcuklari pembemsi. Cicek acinca once sarimsi sonra beyazlasiyor.Uzun bir boru uzerinde iki dudakli bir cicek.  Haziran, ekim arasi comertce ciceklerini aciyor. Agustostan itibaren meyvelerine rastlamak mumkun. Kaprissiz, golgede de mutlu oluyor.  Birkac ciceginin emilmesinde bir sakinca yok ancak kirmizi meyveler dusuk derece zehirli. Simdiye kadar bu meyveden olen olmamis cunku icerigindeki saponine maddesinin kusturucu etkisi var. Yanlislikla yenilse bile vucudun ilk tepsini onu cikartmak oluyor. Bunyeden bunyeye farkli etki gosterdigi tesbit edilmis. yanlislikla yiyen her 10 kisiden 9'u kusmus. Bir baska arastirmaci en az 30 tane meyve yendikten sonra vucudun tepki verdigini soylemis. (Berlin zehirlenme merkezi) Ozetle panik olup bu guzel bitkiden mahrum kalmamak lazim ama meyveleri yemek anlaminada gelmiyor bu bahcenize rahatlikla ekebilirsiniz. 180 kadar cesidi var dogada.  Akdeniz'de lonicera implexa (yapragin icinden cikan cicekler) siklikla gorulurken, Guney Avrupa'da lonicera etruca agirlik kazaniyor. Dogusunda ve guney batisinda ise lonicera xylosteum karsimiza cikmakta. Meyvesi yenebilen turlerde var ornegin lonicera caerulea var. edulis (meyveleri cok hos bir mavi)ve cicekleri cok farkli , lonicera kamtschatica, angustifolia gibi.

Bu gravur buradan alinmistir.

Kecilerin en sevdigi bitkilerden oldugu icin fransizca adi keci sakali yada keci yapragi. Her zaman askin sembolu olmus bir diger adi da ask cicegi hatta evlenmek isteyen genc kizlar mutlaka hanimeli takarlarmis. O sekerli guzel kokusunun arilar disinda iki ayaklilari erilleride kendine cekecegine inaniliyordu herhalde. Turkce adi da buradan esinlenmis olabilir hanimeli kokulu hanim elleri:) Parfum uretiminde kullanilsa da antik caglardan beri ve arap alimlerince enfensiyon onleyici ve yara iyilestirici olarak kullanilmis. Icinde salisilik asit varmis. Bir yerde basagrisina karsi hanimeli ciceklerinden yapilmis tac takilmasi oneriliyordu ki en kisa zamanda denenecektir, bu etkisi salisiklik asitten mi yoksa guzel kokusuyla hayaller kurdurup rahatlattigindan mi cevabin cok onemi yok degil mi? Ciceklerinden oksurugu kesici , astima karsi suruplar yapilirmis.Biz simdilik guzel ciceklerini koklamayi ihmal etmeyelim ozellikle aksamustleri sekerli, baygin kokusuyla bakalim nerde karsiniza cikacak?